حسابداری .....

پيش پرداخت در تجارت خارجي دقيقاً نقطة  مقابل روش اماني يا حساب باز است. اين روش صددرصد به نفع فروشنده است و چنانچه در قراردادهاي تجاري از آن استفاده گردد ريسك خريدار بسيار بالا و ريسك فروشنده از نقطه نظر وصول وجه صفر مي‌باشد.

اين روش كه خريدار وجه كالا را در حال به منظور تحويل كالا در آينده پرداخت مي كند در عرف تجارت كشورمان به روش بدون انتقال ارز نيز مشهور مي باشد. بديهي است اطلاق بدون انتقال ارز در اين خصوص يك غلط مصطلح است.

براي اينكه در اين روش ريسك خريدار پوشش داده شود پيشنهاد مي گردد پرداخت وجه به فروشنده منوط و موكول به دريافت ضمانت‌نامه بانكي معتبر بدون قيد و شرط شود.

3- وصول اسنادي (Collection)

اين روش تحت عنوان روش براتي نيز ياد مي شود. در اين روش فروشنده به خريدار اطمينان داشته و با ارسال كالا براي خريدار اسناد حمل و برات را نيز مستقيماً و يا از طريق بانك براي او ارسال مي‌دارد.

روش وصولي در مقايسه با پيش‌پرداخت و اعتبار اسنادي بيشتر به نفع خريدار است تا فروشنده ، هر چند اگر با روش حساب باز مقايسه شود فروشنده در وضعيت بهتري قرار دارد.

برات ممكن است نقد يا مدت‌دار (نسيه) باشد. در برات ديداري يا نقد بانك كاگزار براساس دستورات فروشنده در فرم وصول، زماني اسناد را در اختيار خريدار قرار مي‌دهد كه خريدار وجه آن را پرداخت نموده باشد.

در برات مدت ‌دار بانك كارگزار وقتي اسناد را در اختيار خريدار قرار مي‌دهد كه خريدار نسبت به قبولی ‌نويسي برات مدت‌دار اقدام نموده باشد.

4- اعتبار اسنادي (Documentary credit)

اعتبار اسنادي تكنيك رد و بدل نمودن پول كالاها يا خدمات براساس اسناد توسط بانك است. دو بازرگان در دو كشور دور از يكديگر كه آشنايي با وضع و حال يكديگر ندارند با واسطة دو بانك يكي بانك طرف واردكننده، ديگري بانك كشور صادركننده وارد معامله مي‌شوند و بانك‌هاي مذكور حسن جريان معامله يعني پرداخت بهاي كالاهاي خريداري شده و نيز ترتيب حمل صحيح آنها را از كشور مبدأ به كشور مقصد تضمين مي‌كنند.

از آنجا كه در سال‌هاي اخير بخش قابل ملاحظه‌اي از خريد و واردات قطعي كالا به كشورمان در قالب اعتبار اسنادي صورت پذيرفته است در اين مقاله به توضيح انجام معاملات از طريق اعتبارات اسنادي مي‌پردازيم.

تعريف اعتبار اسنادي

طبق ماده 2 مقررات متحدالشكل (ucp 500) اعتبار اسنادي به معناي هرگونه ترتيباتي است كه به هر صورت ذكر يا اشاره شده است، كه به موجب آن يك بانك (بانك گشاينده اعتبار) بنا به تقاضا و براساس دستورات يك مشتري (متقاضي اعتبار) يا از طرف خود موظف مي‌شود تا در مقابل اسناد مقرر شده ، مشروط بر اينكه شرايط اعتبار رعايت شده باشد:

1- پرداختي را به شخصي ثالث (ذينفع اعتبار) يا به حواله كرد او انجام دهد، يا بروات صادره توسط ذينفع را قبول و پرداخت كند.

2- به بانك ديگري اجازه دهد كه اين پرداخت را انجام دهد و يا چنين برواتي را قبول و پرداخت كند.

3- به بانك ديگري اجازه معامله دهد.

به طور خلاصه اعتبار اسنادي عبارت است از تعهد مشروط بانك گشاينده اعتبار به پرداخت وجه در مقابل ذينفع اعتبار. به بيان ديگر اعتبار اسنادي تعهد بانك گشاينده اعتبار به پرداخت يا قبول پرداخت (در آينده) وجه اعتبار در مقابل ذينفع اعتبار است مشروط بر آنكه ذينفع اعتبار شرايط و مقررات مندرج در اعتبار اسنادي را رعايت و اسناد مقرر شده را، در موعد مقرر ارائه داده باشد.

اركان اعتبار اسنادي:

1- بانك گشاينده اعتبار :

مهمترين و اساسي ترين ركن هر اعتبار اسنادي بانك گشاينده اعتبار است كه در مقابل ذينفع اعتبار، متعهد مشروط به پرداخت وجه اعتبار است.

2- متقاضي اعتبار اسنادي:

شخصي است كه از بانك گشاينده اعتبار اسنادي درخواست مي كند تا نسبت به افتتاح اعتبار به نام و به نفع ذينفع اعتبار، اقدام و از طرف وي متعهد مشروط به پرداخت وجه اعتبار بشود.

3- ذينفع اعتبار اسنادي:

شخصي است كه اعتبار اسنادي به نام و به نفع او توسط بانك بازكننده اعتبار باز شده است در صورت رعايت شرايط اعتبار، وجه اعتبار را دريافت خواهد نمود.

4- بانك ابلاغ كننده:

بانكي است كه از طرف بانك گشاينده اعتبار انتخاب شده تا متن اعتبارنامه اسنادي را به ذينفع اعتبار ابلاغ كند. بدين ترتيب بانك ابلاغ كننده اعتبار اسنادي، صرفاً يك واسطه بين بانك گشاينده اعتبار و ذينفع اعتبار اسنادي مي‌باشد.

5- بانك پرداخت كننده:

بانكي است كه از طرف بانك گشاينده اعتبار انتخاب شده و پذيرفته است كه چنانچه ذينفع اعتبار اسنادي با رعايت شرايط اعتبار، اسناد را ارائه دهد نسبت به پرداخت وجه اعتبار اقدام كند.

اعتبار اسنادي نقد يا نسيه (دیداری يا يوزانس)

در حال حاضر در سيستم بانكي كشورمان اعتبارات اسنادي را از لحاظ زمان پرداخت ارز به دو دسته زير مي‌توان تقسيم كرد:

-      اعتبارت اسنادي نقدي (ديداري) Sight LC

-      اعتبارت اسنادي نسيه (يوزانس) Usance LC

در اعتبار اسنادي گشايش شده به صورت ديداري (نقدي) هنگامي كه ذينفع اعتبار اسنادي نسبت به حمل كالا اقدام و سپس اسناد حمل بدون مغايرت مطابق با شرايط در متن اعتبار اسنادي را به بانك ذيربط (بانك گشاينده اعتبار) ارائه مي دهد بانك مزبور موظف است پس از رسيدگي اسناد نسبت به پرداخت اعتبار اسنادي مطابق آنچه در متن اعتبار اسنادي قيد شده عمل نمايد.

در اعتبارات اسنادي گشايش شده به صورت يوزانس، هنگامي كه ذينفع اعتبار اسنادي نسبت به حمل كالا اقدام و اسناد بدون مغايرت را به بانك ذيربط ارائه مي دهد. از تاريخ ارائه اسناد و پس از خاتمه دورة يوزانس مبلغ اعتبار را از بانك مربوطه اخذ خواهد نمود. مثلاً چنانچه اعتبار اسنادي به صورت يوزانس يك ساله به  نفع شركت نمونه گشايش شده باشد و شركت نمونه در تاريخ 1/10/84 اسناد حمل مطابق با شرايط اعتبار و بدون مغايرت به بانك معامله كننده ارائه داده باشد. مبلغ اعتبار در تاريخ 1/10/85 به شركت نمونه پرداخت خواهد شد. عموماً

ذينفع اعتبار با توجه به نوع كالا از قبول اعتبار اسنادي گشايش شده به صورت يوزانس امتناع مي‌ورزد و خواستار اعتبار اسنادي ديداري مي گردد. در واقع چنان چه كالاي موضوع اعتبار داراي بازار (تقاضا) خوبي باشد، فروشنده راساً از قبول اعتبار اسنادي يوزانس خودداري مي‌كند و از متقاضي اعتبار درخواست مي‌نمايد كه نسبت به يافتن شركت هاي معتبر (مانند بانك‌هاي تجاري) براي تأمين مالي اعتبار (Finance) اقدام نمايد. در صورت قبول شركت مالي موردنظر ذينفع اعتبار در روز معامله اسناد مبلغ اعتبار را از شركت مزبور دريافت مي‌دارد و اين شركت مبلغ اعتبار به علاوه بهره يوزانس را در سررسيد (پايان دوره يوزانس) از بانك ذيربط اخذ مي‌نمايد.

در مواقعي كه كشورها به كالاهاي خاصي احتياج مبرمي پيدا نمايد و فروشندگان خارجي كه بازار را در اختيار دارند و از فروش به صورت يوزانس خودداري مي‌كنند بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران با برخي از بانك‌هاي خارجي مانند بانك استاندارد چارتر يا بانك صادرات ايران در دبي يا آي.ان.جي بانك و غيره اقدام به انعقاد قرارداد مي‌نمايد تا بانك مذبور در روز معامله اسناد نسبت به پرداخت وجه اسناد به ذينفع اعتبارات اسنادي گشايش شده توسط بانك‌هاي ايراني اقدام نمايند.

بانك‌هاي فوق الذكر براساس قرارداد در سررسيد (پايان دوره يوزانس) مبلغ اعتبار پرداختي به علاوه بهره يوزانس را از بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران دريافت می ‌دارند. به اين نوع يوزانس اصطلاحاً يوزانس داخلي (Refinance) گفته مي شود.

تفاوت يوزانس داخلي با يوزانس در اين است كه در يوزانس داخلي بانك مركزي فاينانس را انتخاب و با آن قرارداد منعقد نموده است يا به عبارت مصطلح از خطوط اعتباري كه بانك‌هاي خارجي در اختيار بانك مركزي گذاشته‌اند براي تأمين مالي خريد و واردات كالا استفاده مي‌شود.

در حال حاضر با واردكنندگاني كه بانك مركزي خطوط اعتباري براي خريد و واردات كالا در اختيار آنها مي‌گذارد به مثابه اعتبارات اسنادي نقدي رفتار مي‌نمايد و فقط 10% مبلغ اعتبار را بابت بهره يوزانس از واردكنندگان اخذ مي‌نمايد. لذا در معاملات يوزانس داخلي خريدار كالا بايد مبلغ پيش پرداخت براي گشايش اعتبار اسنادي در روز گشايش را طبق اعتبارات اسنادي نقدی را بپردازد.

 چارت عمليات اعتبار اسنادي:

 اعتبارت اسنادي و عمليات بانكي

-      درخواست گشايش اعتبار:

با عنايت به انعقاد قرارداد فروش، متقاضي اعتبار، فرم درخواست گشايش اعتبار را تكميل و همراه با مدارك خواسته شده به بانك گشاينده اعتبار اسنادي جهت ابلاغ آن به ذينفع اعتبار ارائه مي‌دهد.

با توجه به درخواست متقاضي اعتبار ، بانك گشايندة اعتبار پس از بررسي كامل نسبت به تهيه متن لاتين اعتبار اسنادي و ارسال آن به ذينفع اعتبار از طريق بانك ابلاغ كننده اقدام خواهد نمود.

بانك گشايندة اعتبار نسخه اي از متن اعتبار اسنادي گشايش شده را در اختيار متقاضي اعتبار خواهد گذاشت.

-      گشايش اعتبار اسنادي:

روزي كه متن لاتين مزبور توسط بانك گشايش كننده اعتبار ابلاغ مي گردد آن روز تاريخ افتتاح اعتبار اسنادي تلقي خواهد شد.

-      ذينفع اعتبار و متن اعتبار اسنادي

به محض اينكه ذينفع اعتبار (صادركننده) متن اعتبار اسنادي را از بانك ابلاغ كننده دريافت داشت بايد آن را به دقت مطالعه و با قرارداد فروش مطابقت دهد. چنانچه مغايرتي مشاهده كرد يا متوجه شد كه نمي‌تواند مطابق با شرايط و مواد اعتبار اسنادي در موعد مقرر اقدام به حمل كالا و ارائه اسناد يا تأييد اسناد نمايد از متقاضي اعتبار بايد بخواهد تا از بانك گشاينده اعتبار درخواست صدور اصلاحيه اعتبار را به عمل آورد. در غير اين صورت به ارسال كالا توسط شركت‌هاي حمل و نقل اقدام خواهد كرد.

-      تسويه و واريز اسناد

ذينفع اعتباراسنادي بعد از حمل كالا و تهيه و تأييد اسناد قبل از انقضاء سررسيد اعتبار ، اسناد موصوف را به بانك ابلاغ كننده اعتبار، ارائه مي دهد.

بانك مزبور 7 روز بانكي فرصت رسيدگي به اسناد را داشته و چنانچه مغايرتي در اسناد مشاهده ننمود نسبت به پرداخت يا تعهد پرداخت پس از اخذ پوشش از بانك گشايندة اعتبار اقدام خواهد نمود.

بانك گشايندة اعتبار، متقاضي اعتبار را از وصول اسناد مطلع نموده و از متقاضي اعتبار درخواست مي‌نمايد تا از طريق بانك براي تسويه حساب و اخذ اسناد اقدام نمايد. در اين مرحله بانک گشايندة اعتبار با توجه به ميزان پيش پرداخت هنگام گشايش اعتبار و نوع اعتبار (ديداري – يوزانس) نسبت به محاسبة هم ارز ريالي اسناد اعتبار اقدام و پس از دريافت مابقي ريالي نسب به واريز اسناد و ظهرنويسي اسناد عمل خواهد كرد.

اينك بانك گشايندة اعتبار در ظهر بارنامه كه به نام بانك مزبور صادر شده است نسبت به انتقال مالكيت اقدام و در شرح سياهة تجاري موضوع وصول حق ثبت سفارش را درج مي‌كند. بدين ترتيب اسناد ظهرنويسي شده و در اختيار متقاضي اعتبار گذاشته مي شود.

متقاضي اعتبار، بارنامه ظهرنويسي شده را به نمايندگي شركت حمل و نقل ارائه مي دهد و برگ ترخيص را اخذ مي‌نمايد و همراه با ساير اسناد براي ترخيص كالا به گمرك مربوطه مراجعه خواهد نمود